Γιώρ­γου Λιε­ρού:ΠΡΕΠΕΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΝΑ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟΥΣ ΜΙΣΘΟΥΣ ΚΛΗΡΙΚΩΝ;

(Αναδημοσιεύουμε από την εφημερίδα "εποχή" μια ενδιαφέρουσα άποψη του συγγραφέα Γιώργου Λιερού. Ο Γιώργος Λιερός ανήκει στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς και είναι δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Χαλανδρίου. Η πολιτική τοποθέτησή  του κάνει την άποψή του ακόμα πιο ενδιαφέρουσα.)

Κρά­τος, Εκκλη­σία, κλή­ρος και α­ρι­στε­ρά

Το κρά­τος ε­πι­χο­ρη­γεί τις ορ­γα­νω­μέ­νες θρη­σκείες, ε­πει­δή α­πο­τε­λούν μέ­ρος του πο­λι­τι­σμι­κού ε­ξο­πλι­σμού της κοι­νω­νίας· το κά­νει για δι­κό του ό­φε­λος, λό­γω του α­πο­φα­σι­στι­κού ρό­λου της θρη­σκείας στην άρ­θρω­ση του κοι­νω­νι­κού δε­σμού, στην πα­ρα­γω­γή του συμ­βο­λι­κού και φα­ντα­σια­κού σύ­μπα­ντος, του ό­λου τρό­που ε­πι­κοι­νω­νίας μέ­σα α­πό τον ο­ποίον συ­γκρο­τεί­ται η κοι­νω­νία και δια­τυ­πώ­νε­ται ο η­γε­μο­νι­κός λό­γος.
Σε μια εκ­κο­σμι­κευ­μέ­νη κοι­νω­νία, βέ­βαια, οι θρη­σκευ­τι­κοί θε­σμοί δεν έ­χουν το μο­νο­πώ­λιο στη συμ­βο­λι­κή πα­ρα­γω­γή· συ­νυ­πάρ­χουν με κα­θα­ρά κο­σμι­κούς φο­ρείς πα­ρα­γω­γής πο­λι­τι­σμού (προ­πά­ντων με τους σύγ­χρο­νους εκ­παι­δευ­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, τα μέ­σα μα­ζι­κής ε­νη­μέ­ρω­σης κ.τ.λ.).
Η γνώ­μη μας εί­ναι ό­τι οι θρη­σκευ­τι­κοί και οι πο­λι­τι­σμι­κοί θε­σμοί πρέ­πει να συ­ντη­ρού­νται εν μέ­ρει α­πό ί­διους πό­ρους (με την πε­ριου­σία τους ή α­πό το κοι­νό τους) και συ­μπλη­ρω­μα­τι­κά α­πό τη χρη­μα­το­δό­τη­ση του κρά­τους. Το κρά­τος ο­φεί­λει να δα­πα­νά δη­μό­σιους πό­ρους για την α­να­στή­λω­ση θρη­σκευ­τι­κών μνη­μείων (χρι­στια­νι­κών, μου­σουλ­μα­νι­κών, ε­βραϊκών κ.τ.λ.), για την εκ­παί­δευ­ση των κλη­ρι­κών, για να συν­δρά­μει τις ορ­γα­νω­μέ­νες θρη­σκείες στο κοι­νω­νι­κό τους έρ­γο ή συμ­βάλ­λο­ντας εν­δε­χο­μέ­νως στη μι­σθο­δο­σία των λει­τουρ­γών τους.
Η χρη­μα­το­δό­τη­ση της Ορθό­δο­ξης Εκκλη­σίας α­πό την πο­λι­τεία δεν εί­ναι λι­γό­τε­ρο θε­μι­τή α­πό τη χρη­μα­το­δό­τη­ση του φε­στι­βάλ Αθη­νών του Με­γά­ρου Μου­σι­κής των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των. Η πό­λη-κρά­τος της αρ­χαίας Αθή­νας ξό­δευε δη­μό­σιο χρή­μα για τις γιορ­τές των Πα­να­θη­ναίων και το ί­διο κά­να­νε κι οι αρ­χαϊκές κοι­νω­νίες για τις δι­κές τους γιορ­τές και θρη­σκευ­τι­κές τε­λε­τές.

Οι θρη­σκευ­τι­κοί θε­σμοί ως θε­σμοί δη­μό­σιοι

Οι θρη­σκευ­τι­κοί θε­σμοί, ό­πως και γε­νι­κό­τε­ρα οι θε­σμοί πα­ρα­γω­γής του πο­λι­τι­σμι­κού και συμ­βο­λι­κού πλού­του, εί­ναι πο­λύ ση­μα­ντι­κοί δη­μό­σιοι θε­σμοί και ως τέ­τοιους πρέ­πει να τους α­ντι­με­τω­πί­σου­με· ό­χι να τους δού­με ε­γκλω­βι­σμέ­νους στον ι­διω­τι­κό χώ­ρο, ό­πως πρε­σβεύουν οι φι­λε­λεύ­θε­ρες θεω­ρίες, και χω­ρίς η α­να­γνώ­ρι­σή του δη­μό­σιου χα­ρα­κτή­ρα τους να ση­μαί­νει ό­τι τους θέ­λου­με πο­λι­τι­κούς-κρα­τι­κούς θε­σμούς ( και να ταυ­τι­στού­με έ­τσι με τους κρα­τι­κι­στές και τους ο­πα­δούς του ο­λο­κλη­ρω­τι­σμού ή του φο­ντα­με­ντα­λι­σμού).
Η α­ντί­λη­ψή μας αυ­τή, που ε­πί­σης α­φο­ρά γε­νι­κό­τε­ρα τους πο­λι­τι­σμι­κούς θε­σμούς, βρί­σκε­ται, λοι­πόν, σε α­ντί­θε­ση με τις α­ντι­λή­ψεις του φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού και του κρα­τι­κι­σμού. Δεν εί­ναι κα­θό­λου τυ­χαίο ό­τι ε­να­ντίον της μι­σθο­δο­σίας των κλη­ρι­κών α­πό το κρά­τος στρά­φη­κε πρώ­τος ο Γιάν­νης Στουρ­νά­ρας. Μό­νο που το ε­πι­χεί­ρη­μά του, αν ξε­δι­πλω­θεί, εί­ναι ε­πι­χεί­ρη­μα για την ι­διω­τι­κο­ποίη­ση ή α­κρι­βέ­στε­ρα την α­γο­ραιο­ποίη­ση κά­θε θε­σμού πα­ρα­γω­γής πο­λι­τι­σμού. Εί­ναι γε­γο­νός ό­τι η φι­λε­λεύ­θε­ρη α­ντί­λη­ψη πε­ρί θρη­σκείας α­σκεί ση­μα­ντι­κή γο­η­τεία, ει­δι­κά σε ε­κεί­νο το τμή­μα της α­ρι­στε­ράς που ε­μπνέε­ται α­πό το λό­γο πε­ρί δι­καιω­μά­των. Ωστό­σο, ό­πως ή­δη εί­χε ε­πι­ση­μά­νει ο Μαρξ στο «Εβραϊκό Ζή­τη­μα» δεν πρέ­πει να ξε­χνά­με ό­τι και η πιο πλέ­ρια χει­ρα­φέ­τη­ση του κρά­τους α­πό τη θρη­σκεία (μια πο­λι­τι­κή χει­ρα­φέ­τη­ση) μπο­ρεί να εί­ναι συ­μπλη­ρω­μα­τι­κή ό­χι α­πλώς με μια ε­ξαι­ρε­τι­κά θρη­σκευό­με­νη κοι­νω­νία, αλ­λά και με την άν­θη­ση του κά­θε λο­γής σκο­τα­δι­σμού ή των πιο α­πεχ­θών α­νορ­θο­λο­γι­σμώ­ν· σχε­τι­κά με αυ­τό το πα­ρά­δειγ­μα των Η­ΠΑ εί­ναι πο­λύ δια­φω­τι­στι­κό.

Η κρα­τι­κί­στι­κη α­ντί­λη­ψη για τη θρη­σκεία

Από την άλ­λη, η κρα­τι­κί­στι­κη α­ντί­λη­ψη για τη θρη­σκεία υιο­θε­τεί­ται α­πό έ­να με­γά­λο μέ­ρος της Εκκλη­σίας αλ­λά και -με δια­φο­ρε­τι­κό τρό­πο βέ­βαια- α­πό με­ρι­κές ορ­γα­νώ­σεις ή κόμ­μα­τα της α­ρι­στε­ράς. Στην πρά­ξη η υ­πα­γω­γή της Εκκλη­σίας στο κρά­τος την με­τα­τρέ­πει σε θε­ρα­παι­νί­δα της ε­κά­στο­τε ε­ξου­σίας (ού­τε η Ορθο­δο­ξία έ­χει την κα­τάλ­λη­λη πα­ρά­δο­ση ού­τε η εκ­κο­σμι­κευ­μέ­νη ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία ε­πι­τρέ­πει φο­ντα­με­ντα­λι­στι­κές φι­λο­δο­ξίες ή φα­ντα­σιώ­σεις). Η α­πο­τί­να­ξη της κρα­τι­κής κη­δε­μο­νίας –α­πο­τί­να­ξη η ο­ποία εί­ναι ρή­ξη με έ­να βα­θιά ρι­ζω­μέ­νο κομ­φορ­μι­σμό αιώ­νω­ν–εί­ναι προϋπό­θε­ση για να πά­ρουν ε­νερ­γό μέ­ρος οι Χρι­στια­νοί στο α­να­γκαίο εγ­χεί­ρη­μα α­να­γέν­νη­σης του λα­ού μας. Μπο­ρούν στα α­λή­θεια οι πι­στοί να α­ντι­με­τω­πί­ζουν τον πα­πά ό­πως α­ντι­με­τω­πί­ζουν έ­να δη­μο­τι­κό υ­πάλ­λη­λο, έ­ναν ε­φο­ρια­κό, έ­ναν α­στυ­νο­μι­κό ή έ­να δι­κα­στι­κό; Οι πι­στοί ας προ­βλη­μα­τι­στούν πά­νω στο ε­ρώ­τη­μα του Κίρ­κε­γκο­ρ: τι κά­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο κα­κό στον Χρι­στια­νι­σμό, χί­λιοι κρα­τι­κοί υ­πάλ­λη­λοι που τον διώ­κουν ή ε­κα­τό κρα­τι­κοί υ­πάλ­λη­λοι που τον δια­δί­δου­ν;
Ένα μέ­ρος της α­ρι­στε­ράς ζη­τά­ει τό­σο τη δια­κο­πή της κρα­τι­κής χρη­μα­το­δό­τη­σης της Εκκλη­σίας ό­σο και τη χω­ρίς α­πο­ζη­μίω­ση δή­μευ­ση της πε­ριου­σίας της. Με άλ­λα λό­για, θέ­λει να ε­πι­φέ­ρει έ­να κα­θο­ρι­στι­κό δι­πλό πλήγ­μα ε­να­ντίον της Εκκλη­σίας· στην πο­λι­τι­κή κοι­νω­νία ό­σο και στην ι­διω­τι­κή. Αυ­τός ο α­ντι­κλη­ρι­κα­λι­σμός και α­ντι­χρι­στια­νι­σμός, ό­μως, α­πλώς στο­χεύει στην ί­δρυ­ση μιας άλ­λης α­ντα­γω­νι­στι­κής πο­λι­τι­κής κρα­τι­κής θρη­σκείας, σαν αυ­τές που κα­τέρ­ρευ­σαν πριν δύο δε­κα­ε­τίες στην Ανα­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη και αλ­λού.
Η κρα­τι­κή ε­ξου­σία έ­χει πά­ντα έ­ναν οιο­νεί θρη­σκευ­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα και αυ­τό εί­ναι ι­διαί­τε­ρα ο­ρα­τό στο ο­λο­κλη­ρω­τι­κό κρά­τος, που μο­νο­πω­λεί τους πο­λι­τι­στι­κούς θε­σμούς και τους ι­δε­ο­λο­γι­κούς μη­χα­νι­σμούς και το ο­ποίο με τον τρό­πο του εί­ναι έ­να θρη­σκευ­τι­κό κρά­τος. Γι’ αυ­τό, ό­πως πο­λύ σω­στά έ­λε­γε ο Π.Κον­δύ­λης, το ο­λο­κλη­ρω­τι­κό κρά­τος εί­ναι υ­πο­χρεω­τι­κά α­θεϊστι­κό (θρη­σκεία δε ση­μαί­νει ο­πωσ­δή­πο­τε πί­στη στο Θεό ή σε θε­ούς, ο Βου­δι­σμός εί­ναι α­θεϊστι­κός). Η βίαιη ε­ξά­λει­ψη των θρη­σκευ­τι­κών θε­σμών α­πό την κρα­τι­κή κα­τα­στο­λή α­ναι­ρεί τον κο­σμι­κό χα­ρα­κτή­ρα του κρά­τους, α­κρι­βώς για­τί το κρά­τος εί­ναι που α­να­λαμ­βά­νει πλέ­ον τις λει­τουρ­γίες αυ­τών των θε­σμών.

Θρη­σκευ­τι­κοί θε­σμοί και κο­σμι­κό κρά­τος

Υφί­στα­ται πά­ντα μια σχέ­ση α­νά­με­σα στους (δη­μό­σιους) θρη­σκευ­τι­κούς θε­σμούς και το πο­λι­τι­κό «κο­σμι­κό» κρά­τος· κρά­τος και θρη­σκευ­τι­κοί θε­σμοί α­πο­τε­λούν τους ό­ρους μιας σχέ­σης που δο­μεί το δη­μό­σιο χώ­ρο. Εί­πα­με προ­η­γου­μέ­νως ό­τι η θρη­σκεία α­πο­τε­λεί μέ­ρος του πο­λι­τι­σμού και του τρό­που ε­πι­κοι­νω­νίας πά­νω στον ο­ποίο στη­ρί­ζε­ται η πο­λι­τεία. Το κρά­τος δεν μπο­ρεί πο­τέ να α­πο­τε­λέ­σει α­πλώς έ­να ου­δέ­τε­ρο ερ­γα­λείο για την ε­πι­τή­ρη­ση των συμ­βο­λαίων που συ­νά­πτο­νται α­νά­με­σα στα ι­διω­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα, ό­πως θα ή­θε­λε η φι­λε­λεύ­θε­ρη ου­το­πία· δεν μπο­ρεί πο­τέ να εκ­κο­σμι­κευ­τεί πλή­ρως α­κό­μα ό­ταν τη θέ­ση του Θε­ού παίρ­νει ο Λό­γος, η Φύ­ση, το Έθνος, πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο που στις νεω­τε­ρι­κές κοι­νω­νίες η πο­λι­τι­κή κοι­νό­τη­τα έρ­χε­ται να προ­σφέ­ρει στο θνη­τό ά­το­μο την υ­πό­σχε­ση της α­θα­να­σίας (δια της συ­νέ­χειας της πό­λης, του έ­θνους, του λα­ού), μια πα­ρη­γο­ριά που πα­λαιό­τε­ρα προ­σέ­φε­ραν οι θρη­σκείες. Πά­ντως, η α­ντί­λη­ψη που κυ­ριαρ­χεί σή­με­ρα ως προς τη σχέ­ση των θρη­σκευ­τι­κών και γε­νι­κό­τε­ρα των πο­λι­τι­σμι­κών θε­σμών με το κρά­τος, εί­ναι η φι­λε­λεύ­θε­ρη και ό­χι η κρα­τι­κι­στι­κή (εί­τε εμ­φα­νί­ζε­ται η τε­λευ­ταία με τη μορ­φή του ορ­θό­δο­ξου χρι­στια­νι­κού κρά­τους εί­τε μ’ ε­κεί­νη της α­ντι­χρι­στια­νι­κής πο­λι­τι­κής θρη­σκείας).
Και ποια θα ή­ταν η θέ­ση των θρη­σκευ­τι­κών θε­σμών στο δη­μό­σιο χώ­ρο των ε­λεύ­θε­ρων πο­λι­τειών, οι ο­ποίες θα ε­μπνέ­ο­νταν α­πό την αρ­χή της ά­με­σης δη­μο­κρα­τίας; Στα ε­πα­να­στα­τι­κά κι­νή­μα­τα των τε­λευ­ταίων αιώ­νων δια­τυ­πώ­θη­καν πολ­λές και δια­φο­ρε­τι­κές α­πό­ψεις για τη θρη­σκεία: α­πό τα φλο­γε­ρά λό­για του Τό­μας Μί­ντσερ «οι άν­θρω­ποι θα α­πε­λευ­θε­ρω­θούν και μό­νο ο Θεός θα εί­ναι κύ­ριός τους», μέ­χρι το σύν­θη­μα «ού­τε Θεός, ού­τε α­φέ­ντης» των α­ναρ­χι­κών. Σή­με­ρα, σχε­δόν έ­ναν αιώ­να με­τά τη συ­ντρι­πτι­κή κρι­τι­κή του Πά­νε­κουκ (αλ­λά και του Γκράμ­σι) ε­να­ντίον του λε­νι­νι­στι­κού υ­λι­σμού, μας αρ­κεί έ­νας ρη­χός α­ντι­θρη­σκευ­τι­κός λό­γος και μά­λι­στα α­πό τη σκο­πιά της «Επι­στή­μης», της πιο κα­τα­πιε­στι­κής και δια­δε­δο­μέ­νης μορ­φής ψευ­δούς συ­νεί­δη­σης; Σή­με­ρα πρέ­πει να α­νοί­ξου­με ξα­νά τη συ­ζή­τη­ση, λαμ­βά­νο­ντας υ­πό­ψη μας το γε­γο­νός ό­τι η προ­φη­τεία του Νί­τσε έ­χει εκ­πλη­ρω­θεί και πως στον ευ­ρω­παϊκό κό­σμο, του­λά­χι­στον, «ο Θεός εί­ναι νε­κρός»· γι’ αυ­τό μέ­σα στο μη­δε­νι­στι­κό χει­μώ­να στον ο­ποίο ζού­με πρέ­πει να διε­ρω­τη­θού­με αν α­πο­τε­λούν α­κό­μη μια ε­πα­να­στα­τι­κή στά­ση ο α­ντι­κλη­ρι­κα­λι­σμός και ο μα­χη­τι­κός α­θεϊσμός.

Σύγ­χρο­νες διε­θνείς ε­μπει­ρίες

Στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή οι Ζα­πα­τί­στας και το MST ή οι αυ­τόχ­θο­νες της Βο­λι­βίας, του Πε­ρού και του Ιση­με­ρι­νού, ρι­ζο­σπα­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις στην υ­πο­σα­χά­ρια Αφρι­κή, οι Ινδοί α­γρό­τες του BKU και του KRRS που έ­παι­ξαν πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρό­λο στα κι­νή­μα­τα ε­να­ντίον της πα­γκο­σμιο­ποίη­σης συ­νερ­γά­ζο­νται στε­νά με ρι­ζο­σπά­στες κλη­ρι­κούς ή ε­μπνέ­ο­νται α­πό τις οι­κείες τους θρη­σκευ­τι­κές πα­ρα­δό­σεις, στις ο­ποίες δί­νουν νέα α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κά πε­ριε­χό­με­να. Ο α­ντι­κλη­ρι­κα­λι­σμός δεν α­πο­τε­λεί μέ­ρος των κο­ρυ­φαίων στιγ­μών της ι­στο­ρίας της ελ­λη­νι­κής α­ρι­στε­ράς· εί­ναι έ­να σχε­τι­κά πρό­σφα­το δά­νειο α­πό τη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη και α­ντι­στοι­χεί σε ε­ντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κές ι­στο­ρι­κές ε­μπει­ρίες (θρη­σκευ­τι­κοί πό­λε­μοι, κυ­νή­γι των μα­γισ­σών, ο ρό­λος του κλή­ρου στη Γαλ­λι­κή Επα­νά­στα­ση και στον Ισπα­νι­κό εμ­φύ­λιο κ.τ.λ).
Σή­με­ρα η κάμ­ψη των κοι­νω­νι­κών α­ντι­στά­σεων και το έλ­λειμ­μα στη δη­μιουρ­γία δο­μών αλ­λη­λέγ­γυας και συ­νερ­γα­τι­κής οι­κο­νο­μίας δεν ε­ξη­γεί­ται με την αλ­λο­τριω­τι­κή ε­πιρ­ροή της θρη­σκείας, αλ­λά με την α­πο­σάρ­θρω­ση των κοι­νω­νι­κών δε­σμών, η ο­ποία κά­νει τους αν­θρώ­πους πα­θη­τι­κούς, πρό­θυ­μους να πά­ρουν στο κυ­νή­γι το πιο α­δύ­να­το και να ταυ­τι­στούν με τον εχ­θρό τους, με αυ­τό που πρέ­πει να φο­βού­νται. Και δεν πρέ­πει να α­γνοού­με τις φα­ντα­σια­κές-συμ­βο­λι­κές (δυ­νά­μει θρη­σκευ­τι­κές) δια­στά­σεις του εγ­χει­ρή­μα­τός μας να υ­φαν­θεί εκ νέ­ου ο κοι­νω­νι­κός ι­στός.

Συ­μπε­ρα­σμα­τι­κές ε­πι­ση­μάν­σεις

Στο ά­με­σο μέλ­λον οι σχέ­σεις μας με τους αν­θρώ­πους της Εκκλη­σίας μπο­ρούν να εί­ναι συ­γκρου­σια­κές, αλ­λά ε­πί­σης και σχέ­σεις συ­νερ­γα­σίας. Πο­λε­μι­κές με ό­σους α­π’ αυ­τούς συ­στρα­τεύο­νται με το να­ζι­σμό, συ­να­γω­νι­στι­κές με ό­σους μά­χο­νται ε­να­ντίον του. Επί­σης, με­τα­ξύ πολ­λών άλ­λων, εν­δει­κτι­κά ας ε­πι­ση­μά­νου­με ό­τι:
• Δεν μας αρ­κεί η Εκκλη­σία να πά­ψει να ε­μπο­δί­ζει την α­νέ­γερ­ση λα­τρευ­τι­κών χώ­ρων για τους μου­σουλ­μά­νους. Πρέ­πει να μπει μπρο­στά και να α­να­λά­βει ε­νερ­γό ρό­λο στην υ­πε­ρά­σπι­ση των δι­καιω­μά­των τους, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων και των θρη­σκευ­τι­κών. Έτσι θα έ­δι­νε το έ­ναυ­σμα για μια γό­νι­μη δια­δι­κα­σία συ­να­ντή­σεων και α­νταλ­λα­γών με τους μου­σουλ­μά­νους με­τα­νά­στες, οι ο­ποίες θα μπο­ρού­σαν να δώ­σουν πο­λύ εν­δια­φέ­ρου­σες πο­λι­τι­σμι­κές συν­θέ­σεις, τα στοι­χεία για έ­να νέο λαό α­πό ντό­πιους και με­τα­νά­στες.
• Το ζη­τού­με­νό μας δεν εί­ναι οι υ­πο­δο­μές της Εκκλη­σίας να πε­ρά­σουν στο κρά­τος (και α­πό ε­κεί στο ΤΑΙ­ΠΕΔ και τους δα­νει­στές), αλ­λά να τε­θούν στη διά­θε­ση δο­μών συ­νερ­γα­τι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας με τη συ­ναί­νε­ση και τη συ­νερ­γα­σία των κα­τά τό­πους ιε­ρω­μέ­νων, στη βά­ση σχέ­σεων ε­μπι­στο­σύ­νης που θα οι­κο­δο­μη­θούν σε κά­θε γει­το­νιά μέ­σα α­πό την προ­σπά­θεια για τη λαϊκή αυ­τοορ­γά­νω­ση με σκο­πό την αλ­λη­λεγ­γύη και την αλ­λη­λο­βοή­θεια.

http://e-theologia.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6218.html